Урок 13

Словарь урока

Прошедшее субъективное (неочевидное) время (-mış)

Прошедшее субъективное (неочевидное) время называет и выражает

1) недостоверные факты прошлого, которым сам говорящий свидетелем не был, которые он услышал, узнал от кого-то, т.е. передает с чужих слов

Babam dedi ki, dün Ahmet’i görmüş. - Отец сказал, что видел вчера Ахмета.
Turistler şehri çok beğenmiş. - Туристам понравился город.

2) факты, сделанные на основе позднейшего умозаключения

Meğer ki kardeşim köpekten çok korkmuş. - Оказывается, мой брат очень испугался собаки.

3) предположение, суждение или даже уверенность говорящего в чем-либо, что может быть очевидно или видно внешне

Bak! Kar yağmış! - Смотри! Выпал снег!

Gözleri kırmızı olmuş. О çok ağlamış. - Ее глаза стали красными. Она много плакала.

4) События, действия, которые сам говорящий считает неважными или несущественными для него.

Прошедшее субъективное (неочевидное) время образуется путем присоединения к основе глагола аффикса -mış (-miş, -muş, -müş) и личных аффиксов.

Babam araba almış. - Отец купил машину.

Отрицательная и вопросительная формы

В образовании отрицательной и вопросительной форм нет никаких особенностей.

Öğrenciler, öğretmeni görmemişler. - Студенты не видели преподавателя.

1. Maç başlamış mı? - Матч начался?
2. Ahmet, Kemal ile konuşmuş mu? - Ахмет с Кемалем говорили?

Упражнение 13.1. Прочитайте текст.

Bir rüya

Bir varmış, bir yokmuş. Eski zamanlarda bir padişah varmış. Bu padişahın büyük bir sarayı varmış. Sarayda çok akıllı bir çocuk varmış. Bu çocuk, bir gün rüyasında padişahın halkına ekmek dağıtığını görmüş. Çocuk bu rüyasını padişaha anlatmış. Padişah bu rüyayı yorumlatmış. Yorumcu, padişaha halk seni çok seviyor, demiş. Padişah rüyayı gören çocuğu çok sevmiş ve ona hediyeler vermiş.

padişahın halkına ekmek dağıtığını görmüş - увидел, как падишах раздает хлеб своему народу
yorumlatmak - заставить прокомментировать
rüyayı gören çocuğu - ребенка, увидевшего сон

Упражнение 13.2. Напишите предложения в утвердительной форме прошедшего субъективного (неочевидного) времени.

1. Amerika’da deprem ol.
2. Depremde 212 kişi öl.
3. Deprem 7 saniye sür.
4. Dün İstanbul’a kar yağ.
5. Ayşe dün annesine mektup yaz.
6. Sen dün derse geç kal.
7. Siz ihtiyar bir kadına yardım et.
8. Öğretmenimiz dün hastalan.
9. Siz dün pikniğe git.

10. Onlar piknikte top oyna.
11. Onlar dün akşam sinemaya git.
12. Sen Ali’ye borç ver.
13. Emine sorunun cevabını bil.
14. Öğretmen çok zor bir soru sor.
15. O yalan söyle.
16. Veli çok zayıfla.
17. Ben dün çok yorul.
18. Öğrenciler matematik imtihanından zayıf al.

Упражнение 13.3. Напишите предложения, используя глаголы, данные в скобках, в утвердительной форме прошедшего субъективного (неочевидного) времени.

1. Ahmet’in kalemi (kaybolmak)
2. Evimizin önündeki erikler çiçek (açmak)
3. Çocuklar denize (gitmek)
4. Ankara yakınlarında tehlikeli bir kaza (olmak)
5. Sıcaktan yemekler (bozulmak)
6. Hırsız 21 numaralı eve (girmek)

Упражнение 13.4. Напишите предложения, используя глаголы, данные в скобках, в отрицательной форме прошедшего субъективного (неочевидного) времени.

1. Ömer dün okula (gitmek)
2. Ali babasına telefon (açmak)
3. Sen geçen hafta pikniğe (gitmek)
4. Balıklar daha (ölmek)
5. Doğru (söylemek)
6. Siz bu konuyu (anlamak)
7. Ben matematikten kötü not (almak)

8. Biz meseleyi (anlamak)
9. Orhan çok (konuşmak)
10. Onlar dün durakta çok (beklemek)
11. Sen Mustafa’ya hediye (almak)
12. Dün misafirler (gelmek)
13. Sen dün derste öğretmenini (dinlemek)
14. Ahmet benim doğum günümü (unutmak)

Упражнение 13.5. Напишите предложения в отрицательной форме прошедшего субъективного (неочевидного) времени.

1. Öğrenciler konuyu anlamış.
   
2. Zeynep Hanım akşam yemeği hazırlamış.
   
3. Kalemin boyası bitmiş.
   
4. Mehmet otobüsü kaçırmış.
   
5. Basketbolcular salona girmiş.
   
6. Çoçuk kediden korkmuş.
   

Упражнение 13.6. Задайте вопрос, используя глаголы, данные в скобках, в форме прошедшего субъективного (неочевидного) времени.

1. Fatih İngilizce ? (öğrenmek)
2. Çoçuk ? (uyumak)
3. Öğretmen kitapları ? (getirmek)
4. Arzu sınıfı ? (geçmek)
5. Ekmek fiyatları ? (artmak)
6. Selda dün çok ? (üşümek)
7. Öğrenciler sorunun cevabını ? (bilmek)
8. Malatya’ya yağmur ? (yağmak)
9. Annen akşam yemeğini ? (hazırlamak)

Упражнение 13.7. Задайте вопрос в форме прошедшего субъективного (неочевидного) времени.

1. Tren saat 8:00 gelmemiş.
   
2. Sinemaya çok insan gitmiş.
   
3. Öğrenciler voleybol oynamaya gitmişler.
   
4. Levent ödevlerini yapmış.
   
5. Leyla ile Kerem evlenmiş.
   

Упражнение 13.8. Составьте предложения.

1. dağcılar / kalmış / dağda
   
2. arkadaşım / hastahaneden / olmuş / taburcu
   
3. gelmemiş / Ayşe / okula bugün
   
4. içmiş mi / çocuk / sütünü
   
5. öğrenciler / gelmemiş / sınıfa
   

Упражнение 13.9. Переведите на турецкий язык.

Üç arkadaş

Üç arkadaş New York’ta elli katlı bir otelin en üst katında bir oda kiralamışlar. Bütün gece şehirde eğlenmişler, gecenin geç bir saatinde otele dönmüşler. Otelin o gece asansörleri bozukmuş. Müşteriler alt katlardaki salonlarda yatmışlar. Otelci bu üç arkadaşa da salonda yer ayırmış. Onlar bu habere çok üzülmüşler.

Biz merdivenlerden çıkarız demişler. Paltolarını, ağırlıklarını vestiyerde bırakmışlar ve merdivenlerden çıkmaya başlamışlar. Yol uzun sürmüş. Üç arkadaş sıra ile hikaye anlatmaya başlamışlar. Yirmi beşinci katı geçmişler. Fakat her üçünün de takatı kesilmiş. Gülünç hikayeler de bitmiş. Kırk beşinci katta artık nefesleri kesilmiş. Nerdeyse orada yatacaklarmış. Kırk sekizinci katta birisinin aklına gülünç bir fıkra gelmiş. Fıkra sahibi anlatmaya başlamış.

«Arkadaşlar size şimdi çok gülünç bir fıkra anlatıyorum. Güler misiniz? Ağlar mısınız? Orasına karışamam. Odanın anahtarı, vestiyerde, paltomun cebinde kaldı.»

kiralamak - арендовать
eğlenmek - развлекаться
asansör - лифт
bozuk - сломанный
müşteri - клиент
üzülmek - расстроиться
merdivenlerden çıkmaya başlamak - начать подниматься по лестнице
bırakmak - оставлять
sürmek - идти, длиться
hikaye anlatmaya başlamak - начать рассказывать истории
geçmek - проходить, миновать
gülünç - смешной
takati kesilmiş - кончились силы
aklın (-m, -n, -sı, -mız, -nız)a gelmek - приходить на ум
fıkra - анекдот
karışmak - вмешиваться
vestiyer - гардероб
cep - карман

Определение времени в часах и минутах

- Affedersiniz saatiniz var mı?
- Evet, var.
- Saat kaç?
- Saat onu on geçiyor.
- Teşekkür ederim.
- Bir şey değil.

На вопрос Saat kaç? - «Сколько времени?» может быть дано несколько ответов.

1) Если часы показывают ровное время (например, 9:00), то говорится Saat dokuz. - Девять часов.

2) Если часы показывают половину какого-либо часа, то мы называем начавшийся час, а затем используем слово buçuk «половина»:

11:30 — On bir buçuk

3) Если минутная стрелка еще не достигла цифры 6 на часах, то время которое показывает часовая стрелка (т.е. начавшийся час) ставится в винительном падеже, затем называется число минут и используется глагол geçmek «проходить, миновать» в форме настоящего времени geçiyor:

12:10 - Saat on ikiyi on geçiyor - Десять минут первого
8:20 - Saat sekizi yirmi geçiyor - Двадцать минут девятого

Для обозначения четверти используется слово çeyrek:

4:15 - Saat dördü çeyrek geçiyor - Четверть (пятнадцать минут) пятого

4) Если минутная стрелка уже перешла деление цифры 6 на часах, то час, который должен наступить, ставится в дательном падеже, затем называется число оставшихся минут и употребляется глагол var.

7:40 - Saat sekize yirmi var. - Без двадцати восемь
11:35 - Saat on ikiye yirmi beş var. - Без двадцати пяти двенадцать
6:45 - Saat yediye çeyrek var. - Без пятнадцати семь

Упражнение 13.10. Назовите время.

07:00, 15:15, 09:05, 22:45, 18:30, 12:10, 17:55, 01:27, 14:45, 23:30, 4:19

ТЕМА: В ресторане. Lokantada

ayran - айран
baklava - пахлава
balık - рыба
balık ızgara - рыба на мангале
bira - пиво
döner kebab - шаурма
mercimek çorbası - суп из чечевицы

meyve suyu - сок
pasta - торт, пирожное
patetes kızartması - картофель-фри
pirinç pilavı - рис (рисовый плов)
süt - молоко
yaprak sarması - долма
yoğurt - кефир

Упражнение 13.11. Прочитайте диалог, составьте подобный.

— Merhaba! Hoşgeldiniz.
— Merhaba! Hoş bulduk! Buyrun! İşte menu...
— Bakalım... Ben döner kebab, pirinç pilavı, patetes kızartması ve yeşil salata istiyorum. İçmek için ayran lütfen...
— Ben önce bir mercimek çorbası, sonra yaprak sarması ve yoğurt. Sizde balık var mı?
— Evet. Bizde çok lezzetli balıklar var.
— O zaman ben bir balık ızgara ve bira alayım. Sonra meyveler lütfen.

birkaç dakika sonra

— Garson!!
— Buyrun efendim.
— İki bardak çay lütfen.
— Çay sütlü mü olsun?
— Hayır, limonlu ve tatlı bir şeyler...
— Baklava, pasta..?
— Baklava.

Рассмотренные времена глагола (настоящее время данного момента, прошедшее категорическое время, прошедшее субъективное (неочевидное) время, будущее категорическое время) будем условно называть простыми, т.к. в их формах для выражения временных значений используется только один аффикс. Ср. система сложных времен (урок 18) и система сложных субъективных времен (урок 27).